5 đúng trong tiêm chủng: Nguyên tắc vàng đảm bảo an toàn và hiệu quả

5 đúng trong tiêm chủng là nguyên tắc quan trọng giúp đảm bảo an toàn, hiệu quả phòng bệnh. Tìm hiểu rõ từng bước và lý do không thể bỏ qua.

1. Vì sao cần tuân thủ “5 đúng” trong tiêm chủng?

Tiêm chủng là một trong những biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay, giúp cơ thể tạo miễn dịch với nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn tuyệt đối, việc tuân thủ 5 đúng trong tiêm chủng là điều bắt buộc với tất cả các cơ sở y tế, từ bệnh viện lớn đến phòng tiêm dịch vụ.

Việc thực hiện sai bất kỳ bước nào trong 5 đúng có thể dẫn đến:

• Tiêm sai đối tượng (gây nguy hiểm cho người có chống chỉ định)

• Tiêm sai loại vaccine (giảm hiệu lực hoặc phản ứng phụ)

• Tiêm sai liều, sai đường, sai thời điểm

• Tiêm sai kỹ thuật gây sốc, nhiễm trùng hoặc tai biến

Chính vì vậy, 5 đúng không chỉ là quy định chuyên môn mà còn là cam kết đạo đức nghề nghiệp trong công tác phòng bệnh.

2. 5 đúng trong tiêm chủng là gì?

Nguyên tắc “5 đúng” là tiêu chuẩn bắt buộc được Bộ Y tế Việt Nam ban hành và áp dụng trong tất cả các chương trình tiêm chủng quốc gia và tiêm chủng dịch vụ.

Cụ thể gồm:

✅ 1. Đúng đối tượng

Trước khi tiêm, cán bộ y tế phải kiểm tra kỹ thông tin cá nhân, tiền sử bệnh, dị ứng thuốc/vaccine, tình trạng sức khỏe hiện tại của người được tiêm.

Một số đối tượng cần trì hoãn hoặc không tiêm gồm:

• Trẻ đang sốt, tiêu chảy, mắc bệnh nhiễm trùng

• Người từng phản ứng nặng với vaccine trước đó

• Người đang điều trị bệnh lý nặng hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch

Đúng đối tượng giúp tránh biến chứng nguy hiểm và đảm bảo hiệu quả tiêm chủng tối ưu.

✅ 2. Đúng vaccine

Vaccine phải phù hợp với độ tuổi, phác đồ tiêm, và tình trạng sức khỏe. Mỗi loại vaccine có lịch tiêm riêng và không được thay thế cho nhau.

Cán bộ tiêm chủng phải:

• Đọc kỹ nhãn lọ vaccine

• Kiểm tra hạn sử dụng, số lô

• Đảm bảo bảo quản đúng nhiệt độ theo quy định

Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến vaccine mất tác dụng hoặc gây hại.

✅ 3. Đúng liều lượng

Mỗi loại vaccine có liều tiêm tiêu chuẩn, không được tự ý tăng hoặc giảm liều.

• Tiêm liều ít hơn quy định: không đủ miễn dịch

• Tiêm quá liều: dễ gây phản ứng phụ nghiêm trọng

Cán bộ cần dùng bơm kim tiêm chuẩn, hút đúng liều lượng và tiêm hết liều theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

✅ 4. Đúng đường dùng

Vaccine có thể được tiêm dưới da, trong cơ, tiêm trong da hoặc uống, tùy theo từng loại. Nếu tiêm sai đường:

• Vaccine sẽ không hấp thu đúng

• Có thể gây viêm, áp xe tại chỗ tiêm

• Làm giảm hiệu quả miễn dịch

Do đó, cần tuân thủ kỹ thuật tiêm chuẩn, lựa chọn đúng vị trí và đường dùng phù hợp với từng loại vaccine.

✅ 5. Đúng thời gian

Tiêm đúng lịch là yếu tố then chốt để hệ miễn dịch sản sinh kháng thể đầy đủ. Nếu tiêm quá sớm hoặc quá muộn, khả năng phòng bệnh sẽ không đạt hiệu quả mong muốn.

Một số vaccine cần tiêm đúng khoảng cách giữa các mũi (ví dụ: 6 trong 1, viêm gan B, HPV…). Nếu tiêm không đúng thời gian, người tiêm có thể phải bắt đầu lại phác đồ, gây tốn kém và phiền toái.

3. Làm thế nào để đảm bảo 5 đúng được thực hiện nghiêm túc?

Tại các cơ sở tiêm chủng uy tín, quy trình thực hiện 5 đúng được áp dụng theo quy chuẩn của Bộ Y tế, bao gồm:

• Khám sàng lọc kỹ trước tiêm

• Lưu trữ và bảo quản vaccine đúng chuẩn lạnh

• Ghi chép, đối chiếu hồ sơ tiêm đầy đủ

• Theo dõi sau tiêm tối thiểu 30 phút

• Nhắc lịch tiêm mũi tiếp theo qua tin nhắn hoặc phần mềm quản lý

4. Tiêm chủng an toàn tại Trung tâm Tiêm chủng GOLD – Ninh Bình

Tại Trung tâm Tiêm chủng Quốc tế GOLD (trực thuộc Công ty Cổ phần Y tế Toàn Cầu), nguyên tắc 5 đúng trong tiêm chủng luôn được thực hiện nghiêm túc và xuyên suốt trong toàn bộ quy trình.

Lý do nên chọn GOLD:

• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng chuyên nghiệp, nhiều năm kinh nghiệm tiêm chủng an toàn

• Hệ thống quản lý thông tin tiêm chủng tự động, không sai sót

• Vaccine nhập chính hãng, bảo quản lạnh 24/7 đạt chuẩn GSP

• Không gian thân thiện, sạch sẽ – phù hợp cho trẻ nhỏ và người lớn

5. Kết luận

Việc tuân thủ 5 đúng trong tiêm chủng không chỉ là quy định chuyên môn mà còn là trách nhiệm đạo đức của cán bộ y tế. Đúng người – đúng thuốc – đúng cách – đúng liều – đúng thời điểm là 5 yếu tố then chốt để đảm bảo tiêm chủng an toàn và hiệu quả.